بررسی عوامل موثر برگسترش خدمات بانکداری الکترونیک در ایران

چکیده توسعه فراگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهه های اخیر موجب گردیده که بشر در تمامی ابعاد زندگی خود با تحولات شگرفی مواجه گردد. بدیهی است این تحولات آثار غیر قابل انکاری بر ساختار کل اقتصاد و بر دیگر بخش های اجتماعی و فرهنگی در سطح بین المللی داشته است. خدمات مالی و بانکی نیز در اقتصاد قرن حاضر از این تحولات بی بهره نبوده است. تاثیر این تحولات به گونه ای است که در نوع، کیفیت و کمیت خدمات ارائه شده نوآوری هایی بعمل آمده است. انقلاب های تکنولوژیکی که سیستم های مبادلات الکترونیک با سرعت بالا و هزینه پائین را ایجاد کرده اند، ساختار بازارهای مالی و بانکی را به شدت دگرگون نموده اند. برای شناسایی آمادگی الکترونیکی کشورها، مدل های متنوعی ارائه شده اند که مبنای چارچوب ارائه شده در این پژوهش قرار گرفته اند. در این مقاله، که از نوع توصیفی – پیمایشی است، پس از بررسی و مرور ادبیات موضوعی، مصاحبه هایی با اساتید و متخصصین بانکداری، مالی و it صورت گرفت و طی آن متغیرهای مهم و موثر در گسترش خدمات بانکداری الکترونیک شناسایی گردید. سپس با استفاده از نتایج مصاحبه ها و بر اساس چارچوب مفهومی طراحی شده توسط محقق، پرسشنامه تحقیق طراحی گردید. پرسشنامه مزبور، پس از اطمینان از روایی و پایایی، بر اساس نظر اساتید ارجمند، در اختیار 235 نفر از افراد جامعه آماری که فعالان بازارهای بانکداری، مالی و متخصصین it می باشند، به صورت تصادفی ساده قرار گرفت، و 210 پرسشنامه تکمیل شده مبنای تجزیه و تحلیل های ارائه شده در این تحقیق است که به کمک نرم افزار spss و آزمون های آماری مناسب صورت گرفته است. نتایج حاصل از انجام تحقیق، در دو بخش ارائه گردید. در بخش اول، با استفاده از تحلیل عاملی، 43 متغیر شناسایی شده، به 7 عامل به شرح ذیل تقلیل یافته و چارچوب تحقیق طراحی و ارائه گردید: 1- زیرساخت حقوقی 2- زیرساخت فرهنگی 3- زیرساخت انسانی – اقتصادی 4- ابزارهای مالی 5- زیرساخت مدیریتی 6- زیرساخت فنی 7- زیرساخت آموزش دانشگاهی. در بخش دوم نیز ابتدا مقایسه ای بین وضعیت مطلوب و وضعیت فعلی ایران با استفاده از آزمون t صورت گرفت که با توجه به نتایج بدست آمده؛ با 99 درصد اطمینان می توان گفت، بین میانگین وضعیت فعلی در ایران و میانگین وضعیت مطلوب در مورد تمامی عوامل تفاوت وجود دارد. سپس با استفاده از آزمون فریدمن، بررسی شد که کدامیک از عوامل یا زیرساخت های موثر بر گسترش خدمات بانکداری الکترونیک درایران وضعیت بهتری دارند؟ که نتایج حاکی از این است که به ترتیب زیرساخت های فنی، آموزشی، انسانی – اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی بر گسترش خدمات بانکداری الکترونیک در ایران بیشترین اثرگذاری را داشته اند. و از سوی دیگر عواملی چون مدیریت، ابزارهای مالی و حقوقی دارای عملکردی ضعیف در گسترش خدمات مالی الکترونیک در ایران بوده اند. در نهایت توصیه می شود، سیاستگذاران یک چشم انداز بلندمدت را در نظر بگیرند و ارتقاء موثر فناوری اطلاعات و ارتباطات را به عنوان یک سرمایه گذاری برای آینده مورد توجه قرار دهند.